ప్రతి భారతీయుడి గుండె చప్పుడు

వందేమాతరం కోట్లాది గొంతుకల జాతీయ చైతన్యం. భారతదేశ స్వాతంత్య్ర పోరాటంలో ఒక మంత్రంలా మారి, కులమతాలకు అతీతంగా ప్రజలందరినీ ఏకం చేసిన మహోన్నత గీతం ‘వందేమాతరం’. బంకించంద్ర ఛటర్జీ కలం నుండి జాలువారిన ఈ గీతం నేటికి 150 వసంతాలను పూర్తి చేసుకుంది.

చారిత్రక నేపథ్యం, సాహిత్య సౌరభం

1870వ దశకంలో బంకించంద్ర ఛటర్జీ రాసిన ‘ఆనందమఠం’ నవలలో భాగంగా ఈ గీతం పుట్టింది. సంస్కృత, బెంగాలీ భాషల కలయికతో సాగే ఈ గీతం కేవలం ఒక పాట మాత్రమే కాదు.. మాతృభూమి పట్ల భక్తిని చాటే ఒక అద్భుత గీతం. ప్రకృతిని, దేశ సంపదను వర్ణిస్తూ సాగే ఈ సాహిత్యం భరత భూమిని సాక్షాత్తూ ఒక తల్లిగా అభివర్ణించింది. 1896 కలకత్తా కాంగ్రెస్ సమావేశంలో రవీంద్రనాథ్ ఠాగూర్ దీనిని మొదటిసారిగా ఆలపించడంతో ఇది జాతీయ ఉద్యమ ఊపిరిగా మారింది.

దేశ సమగ్రతకు ప్రతీక

వందేమాతరం అంటే ‘తల్లీ నీకు వందనం’ అని అర్థం. ఒక దేశాన్ని భౌగోళిక సరిహద్దులుగా కాకుండా, ఒక జీవమున్న తల్లిగా చూడటం భారతీయ సంస్కృతిలోని విశిష్టత. బ్రిటిష్ వారు ‘డివైడ్ అండ్ రూల్’ (విభజించి పాలించు) పద్ధతితో భారతీయుల మధ్య చిచ్చు పెట్టాలని చూసినప్పుడు బెంగాల్ విభజన సమయంలో ప్రజలను ఏకం చేసింది ఈ నినాదమే. నేటి కాలంలో ప్రాంతీయతత్వం, కుల ప్రాతిపదికన విచ్ఛిన్నకర శక్తులు తలెత్తుతున్న తరుణంలో ‘వందనం’ అన్న భావన మనల్ని ఒకే తాటిపైకి తెస్తుంది. దేశ సమగ్రతను కాపాడటంలో ఈ గీతం అందించే స్ఫూర్తి అజరామరం.

నేటి అవసరం

మారుతున్న ప్రపంచీకరణ నేపథ్యంలో యువత తన మూలాలను మరచిపోతున్న తరుణంలో వందేమాతరం అవసరం మరింతగా ఉంది. దేశభక్తి కేవలం యుద్ధ సమయాల్లోనే కాదు, దేశాభివృద్ధిలో భాగస్వాములు కావడంలో కూడా ఉంటుంది.

ఐక్యత: భాషలు, ఆచారాలు వేరైనా మనమంతా భారతీయులమనే భావనను ఇది పెంపొందిస్తుంది.

ప్రకృతి ఆరాధన: ఈ గీతంలో నదులు, చెట్లు, పచ్చని పొలాల వర్ణన ఉంది. పర్యావరణాన్ని రక్షించుకోవాల్సిన బాధ్యతను ఇది పరోక్షంగా గుర్తుచేస్తుంది.

నైతిక బలం: కష్టకాలంలో దేశం కోసం నిలబడే ధైర్యాన్ని ఈ గీతం ఇస్తుంది.

సాహిత్య చర్చ, వివాదాలు

వందేమాతరం చుట్టూ కొన్ని మతపరమైన వివాదాలు అప్పుడప్పుడు చోటుచేసుకుంటాయి. అయితే లోతుగా పరిశీలిస్తే ఇది ఏ మతానికి వ్యతిరేకం కాదు. దేశాన్ని తల్లిగా గౌరవించడం ఒక సంస్కృతి. భిన్నత్వంలో ఏకత్వం కలిగిన భారతదేశంలో ఈ గీతాన్ని ఒక రాజకీయ కోణంలో కాకుండా జాతీయ గౌరవంగా చూడాలి. వందేమాతరం 150 ఏళ్ల ప్రస్థానం ఒక అద్భుతం. ఇది గతం గురించి మాత్రమే కాదు, భవిష్యత్ భారతం గురించి కూడా మాట్లాడుతుంది. ఒక సగటు భారతీయుడికి తన దేశం పట్ల ఉండాల్సిన బాధ్యతను, ప్రేమను గుర్తు చేసే నిత్య నూతన గీతమిది. స్వార్థ రాజకీయాలకు అతీతంగా, ప్రతి భారతీయుడు ఈ గీతంలోని అంతరార్థాన్ని గ్రహించి, దేశాభివృద్ధికి కంకణబద్ధులు కావడమే మనం ఈ గీతానికి ఇచ్చే నిజమైన నివాళి. వందేమాతరం కేవలం ఒక నినాదం కాదు, అది ప్రతి భారతీయుడి గుండె చప్పుడు. 

పమిడికాల్వ మధుసూదన్

(సీనియర్ జర్నలిస్ట్)